Iş yerinde sesli kamera suç mu ?

İş Yerinde Sesli Kamera Suç mu? Gözetimin Sosyolojik Anatomisi

Toplumsal yapıların ve bireylerin etkileşimini anlamaya çalışan bir araştırmacı olarak, her yeni teknolojik araç bana şunu hatırlatır: toplumlar yalnızca gördükleriyle değil, duyduklarıyla da kontrol edilir. İş yerinde sesli kamera kullanımı, bu denklemin modern biçimidir. Ancak mesele sadece “suç mu değil mi?” sorusundan ibaret değildir; bu, aynı zamanda bir güç ilişkileri, toplumsal normlar ve mahremiyet kültürü meselesidir.

Gözetim Toplumundan Denetim Kültürüne

Modern toplumların yükselişiyle birlikte gözetim, sadece fiziksel bir uygulama değil, kültürel bir refleks haline gelmiştir. Michel Foucault’nun “Panoptikon” modeli, insanların görünmeden izlendiği ama izlenildiğini hissettiği bir düzeni tanımlar. Bugün iş yerlerinde kullanılan sesli kameralar, bu “dijital panoptikon”un yeni uzantısıdır. Artık sadece görüntüler değil, sesler de kontrolün bir parçasıdır.

Bu durum, iş yerinde çalışan bireylerin davranış biçimlerini dönüştürür. Çünkü ses, duyguların, fikirlerin ve kimi zaman direnişin taşıyıcısıdır. Bu yüzden, sesi kaydetmek yalnızca bir güvenlik önlemi değil, aynı zamanda bir iktidar aracıdır.

Toplumsal Normlar ve Gözetim Meşruiyeti

Toplumsal normlar, hangi davranışların “normal” ya da “kabul edilebilir” olduğunu belirler. Türkiye gibi kolektivist kültürlerde, “iş yeri patronun alanıdır” anlayışı gözetimin meşruiyetini güçlendirebilir. Ancak kişisel mahremiyet kavramı da giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Özellikle genç kuşak çalışanlar, iş yerinde sürekli kayıt altına alınmayı bir “güvenlik önlemi”nden ziyade güvensizlik göstergesi olarak algılar.

Bu ikili yapı, toplumun değer dünyasındaki çatışmayı gösterir: bir yanda disiplin ve verimlilik, diğer yanda özgürlük ve güven. Sesli kameralar, tam da bu iki uç arasında sıkışmış bir modern çelişkinin sembolüdür.

Erkeklerin Yapısal, Kadınların İlişkisel Bakışı

Toplumsal cinsiyet açısından baktığımızda, gözetim kültürüne verilen tepkiler de farklılaşır. Erkek çalışanlar genellikle iş yerinde güvenlik ve kontrol mekanizmalarını “yapısal işlevler” olarak görürler. Onlara göre kamera, üretim sürecinin düzenini sağlamak için vardır; bu, sistemin bir parçasıdır.

Oysa kadın çalışanlar çoğu zaman sesli kameraları ilişkisel bir tehdit olarak algılarlar. Çünkü ses, kadınların iş yerinde kurduğu sosyal bağların, dayanışma ve duygusal paylaşımın da taşıyıcısıdır. Bir kadının ofiste arkadaşıyla yaptığı kişisel bir konuşmanın kayda alınması, sadece bir mahremiyet ihlali değil; aynı zamanda bir duygusal ihlaldir. Bu fark, toplumda kadın ve erkeğin kamusal alana bakışındaki tarihsel ayrışmayı yeniden görünür kılar.

Hukuki Boyut: Sesli Kamera Suç Sayılır mı?

Hukuki açıdan bakıldığında, Türkiye’de iş yerlerinde güvenlik kamerası kullanımı belirli koşullarla mümkündür. Ancak ses kaydı yapan kamera sistemleri, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ve Türk Ceza Kanunu’nun 133. maddesi uyarınca özel hayatın gizliliğini ihlal kapsamına girebilir.

• Ses kaydı alınması için çalışanların bilgilendirilmesi ve açık rızasının alınması gerekir.
• Yalnızca güvenlik gerekçesiyle, ses yerine görüntü kaydı alınması tercih edilir.
• Sesli kayıt, özellikle çalışanların iletişim özgürlüğünü zedelediği için “suç teşkil eden fiil” sayılabilir.

Kısacası, sesli kamera kullanımı neredeyse her durumda hukuka aykırıdır. Çünkü işverenin güvenlik hakkı, çalışanın mahremiyet hakkını ortadan kaldıramaz.

Kültürel Pratikler ve Sessiz Direnişler

Birçok iş yerinde çalışanlar, doğrudan itiraz etmese de sessiz bir direniş geliştirir. Kameraların olduğu bölgelerde konuşmalar kısalır, mizah azalır, ilişkiler yüzeyselleşir. Bu sessizlik, aslında toplumsal bir uyum değil, görünmez bir gerilimdir. İnsan ilişkilerinin doğası, güven üzerine kuruludur; gözetim altında bu güvenin yeniden üretimi zorlaşır.

Burada ilginç bir sosyolojik gözlem şudur: Erkek çalışanlar bu denetimi “işin gereği” olarak içselleştirirken, kadınlar çoğu zaman bu durumu “duygusal iklimin bozulması” olarak tanımlar. Bu fark, cinsiyetin toplumsal iletişimdeki yerini açık biçimde gösterir.

Sonuç: Gözetilen Sesler, Susturulan Duygular

İş yerinde sesli kamera kullanmak, yalnızca hukuken değil, sosyolojik olarak da güven ilişkisini zedeleyen bir pratiktir. Çalışanların sesini kayda almak, aslında onların özne olma hakkını kayıt altına almak demektir. Çünkü bir toplumun sesi, bireylerinin konuşabildiği ölçüde özgürdür.

Bugün iş yerinde güvenliği sağlamak elbette önemlidir; ancak güvenlik, sessizlikle değil, saygıyla inşa edilir. Gerçek güvenlik, kameraların kaydettiği değil, insanların birbirine inanabildiği ortamlarda doğar. Siz de kendi deneyiminizi düşünün: Gözetim altında mı, yoksa güven içinde mi daha üretkensiniz?